Υπάρχει ένα μικρό νησί στο ΝότιοΑνατολικό Αιγαίο που πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν για την φυσική ομορφιά του και την νεοκλασική αρχιτεκτονική των κτιρίων του. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζουν, είναι ότι το νησί υπήρξε το κέντρο της Ελληνικής σπογγαλιείας. Για το σκοπό αυτό, και παρά την μικρότητα του, στα ναυπηγεία του κατασκευάζονταν συγκεκριμένο είδος πλοίων και μοναδικά στο κόσμο. Αυτό το νησί είναι η Σύμη και το μοναδικό σκάφος της ονομαζόταν Συμιακή Σκάφη.
Είμαι κατασκευαστής μοντέλων πλοίων και μου αρέσει να κατασκευάζω μοντέλα κυρίως για τα παραδοσιακά σκάφη της χώρας μου. Δεν μπορώ να αντισταθώ στις μορφές και τον χαρακτήρα τους. Νομίζω ότι οι άνθρωποι που είχαν ζήσει κατά το χρόνο των εν λόγω ιστιοφόρων, ήταν πολύ τυχεροί. Για μας τους νεότερους αυτό που ο χρόνος άφησε, είναι μόνο παλιές φωτογραφίες και νοσταλγία ...Υπάρχει ένα μικρό νησί στο ΝότιοΑνατολικό Αιγαίο που πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν για την φυσική ομορφιά του και την νεοκλασική αρχιτεκτονική των κτιρίων του. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζουν, είναι ότι το νησί υπήρξε το κέντρο της Ελληνικής σπογγαλιείας. Για το σκοπό αυτό, και παρά την μικρότητα του, στα ναυπηγεία του κατασκευάζονταν συγκεκριμένο είδος πλοίων και μοναδικά στο κόσμο. Αυτό το νησί είναι η Σύμη και το μοναδικό σκάφος της ονομαζόταν Συμιακή Σκάφη.
Είχα χτίσει πολλά μοντέλα, όταν γνώρισα τον νέο μου κίνητρο, μέσα από μια δημοσίευση που είχε γραφτεί για την σπογγαλιεία στην Ελλάδα. Μέσα από τις γραμμές εκείνου του κειμένου και μια φωτογραφία που έδειχνε μια Συμιακή Σκάφη, νόμιζα ότι είχα όλα ότι χρειαζόμουν για να ξεκινήσει το νέο μου έργο. Τόσο η ελκυστικότητα αλλά και η προσδοκία ήταν ψηλά, αλλά η πραγματικότητα ήταν λίγο διαφορετική.
Σην έρευνα μου, σύντομα συνειδητοποίησα ότι οι γραπτές πληροφορίες για αυτό το σκάφος, και ιδίως για την γάστρα του, ήταν μόνο μερικές. Αν και υπήρχαν κάποια καλά σχέδια εξαρτισμού στο βιβλίο «Η εξέλιξη της ναυπηγικής στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τον 18ο-19ο αιώνα", υπήρχε έλλειψη λεπτομερειών σχετικά με τη γάστρα του πλοίου. (Εικ. 1)
Εικόνα 1
Ξεκίνησα με την μελέτη κάποιων σκίτσων της γάστρας, από το βιβλίο «Ελληνική παραδοσιακή ναυπηγική" που είχαν σχεδιαστεί, συσχετίζοντας παλιά λαϊκά μοντέλα πλοίων και συμβουλές από το παλιούς καραβομαραγκούς. Στα λογοτεχνικά βιβλία μου, που παρεμπίπτοντος, μου αρέσει να διαβάζω ως πηγή πληροφόρησης, και πάλι, υπήρχαν μόνο μικρές περιγραφές που με οδήγησαν σε νέα ερωτήματα, παρά σε απαντήσεις. Έψαξα επίσης και στο διαδίκτυο, κυρίως σε ορισμένες συλλογές παλιών καρτ ποστάλ και εκεί θα μπορούσα να πω, ότι βρήκα πολύ ενδιαφέρουσες φωτογραφίες. (Εικ. 2)
Επισκέφθηκα και δύο ναυτικά μουσεία, όπου εκτίθενται μοντέλα Συμιακής Σκάφης, για να εξετάσω πώς κι άλλοι μοντελιστές είχαν "δει" και είχαν αναπαραστήσει το πλοίο. Τελικά, αποφάσισα να δεχτώ έναν συνδυασμό όλων όσων είχα διαβάσει σε βιβλία και είχα δει σe φωτογραφίες, μαζί με την διαίσθηση μου, ως ιστιοπλόος που είμαι.
Έτσι, έχοντας την πληροφορία ότι το σκάφος είχε κατασκευαστεί με την αναλογία 1/3-1/4 μεταξύ του μήκους και του πλάτους του, και την μαρτυρία του Aaron Hill (1685-1750 περιηγητή στη Μικρά Ασία και συγγραφέα πολλαπλών θεμάτων) ότι «είναι ένα μικρό και στενό σκάφος", τα σχέδια έγιναν, σε αναλογία 1/2 μεταξύ του πλάτους και του μήκους της καρίνας του σκάφους.
Εικόνα 2
Η αναλογία αυτή μου φάνηκε λογική, δεδομένου ότι η ίδια αναλογία, είναι ευρέως διαδεδομένη και σε πολλά ξύλινα πλοία των ημερών μας.
Σύμφωνα με την ιδιομορφία του πλοίου, το πλωριό ποδόσταμο είχε ίδιο μήκος με αυτό της καρίνας και επομένως και το σχέδιο με αυτόν τον τρόπο συντάχθηκε. Έτσι, ο συνδυασμός του μεσαίου νομέα με το μακρύ ποδόσταμο της πλώρης, μου έδωσε το αποτέλεσμα ενός σχήματος μακρού «V» για την γάστρα , θυμίζοντας μου τα ύφαλα αγωνιστικών ιστιοπλοϊκών σκαφών (τύπου Long Keel το1930-1970), και χαρακτηρίζοντας το σκάφος ως ξεχωριστό. Αναλογιζόμενος ότι οι ξυλουργοί της Σύμης, κατασκεύαζαν αυτά τα σκάφη περί το τέλος του 19ου αιώνα, ήταν κάτι που με κατέπληξε.
Εργαζόμενος ολότελα με τον παραδοσιακό τρόπο, αρχικά σχεδίασα τις γραμμές του σκάφους επάνω στην μικρή μου "Σάλα", όπου βρίσκονται σχεδιασμένα με διαφορετικά χρώματα και τ άλλα μοντέλα μου. (Εικ. 3)
Εικόνα 3
Κατασκεύασα την γάστρα από το μηδέν, με τη μέθοδο «πέτσωμα επάνω σε νομείς" και σε μία στρώση. Για την κατασκευή των νομέων χρησιμοποιήθηκε ξύλο καρυδιάς ενώ για το πέτσωμα της γάστρας ξύλο πεύκου.. Έχοντας αποφασίσει να αφήσω ανοικτές κάποιες καταπακτές, κάνοντας ορατό το εσωτερικό του σκάφους, έφτιαξα επίσης και τα ανοίγματα και το εσωτερικό των αμπαριών. Όλες οι υπερκατασκευές του καταστρώματος και ο αλιευτικός εξοπλισμός, έγιναν στη συνέχεια.
Χρωμάτισα την γάστρα με χρώματα σε μορφή σκόνης και με τέτοιο τρόπο ώστε ο χρωματικός χαρακτήρας του σκάφους να αποδώσει κάτι από τον χαρακτήρα αυτής της γωνιάς του Αιγαίου. Η Συμιακή Σκάφη είχε περίπου 15 μέτρα μήκος και ήταν ένα γρήγορο ιστιοφόρο, όπως όλα τα σκάφη που κατασκευάζονταν από τους Συμαίους και ήσαν φημισμένοι γι’ αυτό. (Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τους Συμαίους για τις ταχυδρομικές υπηρεσίες, και αποκαλούσαν τα πλοία τους ως "sibekir" (ταχύπλοα πλοία)). Έπρεπε να ταξιδεύει γρήγορα, στους χώρους σπογγαλιεία, τις περισσότερες φορές μακριά από το Αιγαίο Πέλαγος, από την Μάλτα μέχρι τις ακτές της Αφρικής.
Έτσι, παρόλο που είχε μόνο ένα κεντρικό κατάρτι και ένα μικρό ιστό στην πρύμη, ήταν «υπεριστιομένο" σκάφος , με κύριο πανί "Σακκολέβα" ή "Μισολάτινο", με 2 σταυρώσεις και 2-3 φλόκους. Το μικρό πανί της πρύμης (μετζάνα), χρησιμοποιείτο κυρίως για την ομαλή μετακίνηση του σκάφους κατά την διαδικασία της σπογγαλιείας. (Εικ. 5)
Τα σκάφη αυτά μετέφεραν ένα πλήρωμα από 7-8 άτομα και ανάμεσά τους οι "γυμνοί δύτες" (χωρίς καταδυτικό εξοπλισμό), οι οποίοι καταδύονταν μόνο με ένα σφουγγάρι στο στόμα τους (να απαγορεύει την είσοδο νερού) και μια επίπεδη οβάλ πέτρα (που ονομάζεται "σκανταλόπετρα ») στα χέρια τους (αναπαριστάται στο μοντέλο), προκειμένου να γίνει γρήγορα η προσέγγιση στο βυθό. Ήταν το μόνο εργαλείο που χρησιμοποιείται από τους δύτες, από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι δύτες ήσαν δεμένοι με την πέτρα με ένα λεπτό κορδόνι και η ίδια η πέτρα ήταν προσδεμένη στο σκάφος με το ίδιο σχοινί. (Εικ. 4)
Εικόνα 4
Ο καπετάνιος είχε την υποχρέωση-ευθύνη να ακολουθεί τους δύτες, όταν βρίσκονταν στο βυθό, χειριζόμενος το δοιάκι ενός μεγάλου πηδαλίου και την μετζάνα της πρύμης. Το ιδιαίτερο σχήμα της γάστρας ήταν τέλειo για τις μετακινήσεις στην αλιευτική διαδικασία, αλλά είχε και το μειονέκτημα της αστάθειας σε περίπτωση κακοκαιρίας, καθιστώντας την ανάγκη για μεγάλη ποσότητα έρματος, απαραίτητη. (αναπαριστάται στο εσωτερικό του μοντέλου).
Φτάνοντας στο στάδιο εξαρτισμού του μοντέλου, αποφάσισα να ακολουθήσω την επιλογή του Μισολάτινου. Έτσι, όπως κάνω σε κάθε μοντέλο μου, σχεδίασα πρώτα μερικά σκίτσα, διευκρινίζοντας ορισμένες λεπτομέρειες και καθιστώντας τον εξαρτισμό, λειτουργικό. (Εικ. 5). Έπειτα προχωρώ στην κατασκευή.
Εικόνα 5
Τα πανιά έχουν γίνει από λεπτό βαμβακερό ύφασμα, που αρχικά τους δόθηκε η κατάλληλη μορφή, προσομοιώνοντας τη φυσική βαρύτητα στις αντένες και το μπαστούνι των φλόκων.
Τέλος, τοποθέτησα το μοντέλο σε μία βάση, κατασκευασμένη όσο απλούστερα μπορούσε να γίνει. Δύο κομμάτια μετάλλου σε σχήμα "V" ήταν ακριβώς αυτό που είχα στο μυαλό μου. Δεν ήθελα κάποια βάση που θα καλύπτει το σχήμα της γάστρας, κρύβοντας την μοναδικότητα αυτού του σκάφους.
Αναλυτικές φωτογραφίες από το ολοκληρωμένο μοντέλο μου της Συμιακής Σκάφης, μπορείτε να δείτε στη σελίδα του naftotopos "Συμιακή Σκάφη".
Ελπίζω με τον τρόπο μου να πρόσθεσα κάτι, στην διατήρηση της μνήμης για την Συμιακή Σκάφη.
Σας ευχαριστώ πολύ
Γιώργος Μπουζούνης
(Συντακτική επιμέλεια - τεκμηρίωση - παράθεση εικόνων: Θανάσης Γιαννίκος)
Σημείωση
Η Σκάφη (Skaphee -Scaphee-Scaffie) σαν όνομα προέρχεται από την αρχαία Ελληνική λέξη "Σκάφος" και έχει χρησιμοποιηθεί κι από άλλα έθνη, στην ονομασία των πλοίων τους . (Πχ: Η Scaffie της Σκωτίας)
Μικρό βιογραφικό
Ο Γιώργος Μπουζούνης γεννήθηκε το 1955 στην πόλη της Χαλκίδας στην Εύβοια στην Ελλάδα και προέρχεται από Ναυτική οικογένεια.
Αποφοίτησε από το «Ανωτέρα σχολή καλών Τεχνών» και έχει διδαχθεί Σχέδιο και Fresco. Έχει επίσης παρακολουθήσει σπουδές στη ναυπηγική για δύο χρόνια.
Είναι καθηγητής μέσης εκπαιδεύσεως και ζωγράφος του οποίου τα έργα του έχουν εκτεθεί σε πολλές γκαλερί και ατομικές εκθέσεις.
Είναι επίσης κατασκευαστής μοντέλων πλοίων και ιστιοπλόος.
Είναι παντρεμένος και έχει μια κόρη.
