Πώς το χόμπι του ναυτομοντελισμού συνδέεται με τη διατήρηση της ξυλοναυπηγικής μας παράδοσης. Ο κ. Γιάννης Παντάκης μιλά για την αξιόλογη διαδικτυακή προσπάθεια που έχει στόχο την προβολή ενός μεγάλου κεφαλαίου του θαλασσινού πολιτισμού μας.
Κείμενο: Στέφη Αρέλη
"Ναυτότοπος", από το όνομα και μόνο, από την πρώτη αυτή επαφή, η προδιάθεση είναι θετική. Η συνακόλουθη γνωριμία και η περιήγηση στην ιστοσελίδα του "Ναυτότοπου" (www.naftotopos.gr) μπορεί να χαρακτηριστεί άκρως ενδιαφέρουσα, με πλήθος πληροφοριών όμορφα και εργονομικά ταξινομημένων.
Κάθε απορία ή αναζήτηση για οποιοδήποτε τύπο ελληνικού σκάφους βρίσκει άμεσα εκεί την απάντησή της. Σαφώς ένας διαδικτυακός τόπος που προσφέρει πολλά περισσότερα απ΄όσα θα υπέθετε κανείς για μία ιστοσελίδα ξύλινων καραβιών υπό κλίμακα. Σαν να ανοίγει το σεντούκι των θησαυρών. Ομοιώματα αρχαίων, βυζαντινών, παραδοσιακών καραβιών ζωντανεύουν στα μάτια μας. Γάστρες ξεχασμένες, ιστιοφορίες, ονομασίες του παρελθόντος. Μπρατσέρες, γολετόμπιρικα, περάματα, νάβες, γαίτες. Όλα ομοιόμορφα παρουσιασμένα, με πληροφορίες για τεχνικές, με σχέδια, με πλούσια φωτογραφική συλλογή, μελέτες, άρθρα, εργασίες. Φυσικά πίσω από όλη αυτή την προσπάθεια, που τους καρπούς της αντικρίζουμε στην ψυχρή οθόνη του υπολογιστή, υπάρχουν άνθρωποι με ψυχή και αγάπη για το αντικείμενο. Εις εξ' αυτών, ο κ. Γιάννης Παντάκης, εκ Ζακύνθου ορμώμενος, θα μας λύσει απορίες και να μας παρουσιάσει το "Ναυτότοπο".
- Γιατί "Ναυτότοπος"? Μια ονομασία ιδιαίτερη με βαρύτητα.
Η επιλογή του συγκεκριμένου ονόματος, έγινε πράγματι με γνώμονα την απόδοση βαρύτητάς που του αποδίδεται, αλλά και το πλάτος των δραστηριοτήτων που μπορεί να καλύψει.
Θεωρούσα ότι έπρεπε να δοθεί ένα όνομα όπου να μην περιορίζεται αποκλειστικά στο ξυλοναυπηγικό μοντελισμό ώς χόμπι, αλλά να επεκτείνεται καλύπτοντας με την ίδια σοβαρότητα και την ξυλοναυπηγική μας ιστορία και παράδοση, το βασικό στοιχείο δηλαδή που τροφοδοτεί και δίνει αξία σε αυτή μας την μοντελιστική δραστηριότητα.
Είναι ένας χαρακτηρισμός με πολύ οικεία χαρακτηριστικά στο άκουσμα και στη ψυχή όλων μας. Είναι ο τόπος με τις ναυτικές, τις ναυπηγικές και άλλες συναφείς με αυτές δραστηριότητες, ο τόπος με τη ναυτική και τη ναυπηγική αντίστοιχα, ιστορία και παράδοση. Ναι θεωρώ πως είναι μία ονομασία με ιδιαίτερη βαρύτητα όπως λές, διότι η ναυτική μας κληρονομιά πράγματι έχει ένα ιδιαίτερο βάρος, αλλα πιστεύω παράλληλα ότι και εμείς στο naftotopos, υπηρετούμε και προβάλλουμε αυτή την κληρονομιά υπεύθυνα και με το καλύτερο δυνατό τρόπο, τόσο εντός της χώρας μας όσο και ταυτόχρονα στο εξωτερικό.
- Πώς και πότε ξεκίνησε η προσπαθεια;
Επίσημα έχουμε κλείσει σχεδόν οκτώ χρόνια, στην πραγματικότητα όμως η προσπάθεια είχε ξεκινήσει τουλάχιστον 4 χρόνια νωρίτερα, όταν τότε διατηρούσα μία περισσότερο προσωπική σελίδα με το ίδιο αντικείμενο. Εκείνη την εποχή, μιλάω για τις αρχές της δεκατείας του 2000, στο διαδίκτυο επικρατούσε ένα απόλυτο κενό σε ό,τι αφορούσε στη ξυλοναπηγική μας ιστορία και παράδοση, αλλά και σε οτιδήποτε άλλο σχετικό με το ξυλοναυπηγικό μοντελισμό στην Ελλάδα.
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι υπήρχε ένα τεράστιο κενό πληροφόρησης, αλλά και παράλληλα προβολής του αντικειμένου. Μικρή εξαίρεση ήταν κάποιες προσωπικές σελίδες από ένα - δύο μοντελιστές με στόχο και μόνο την πώληση των δημιουργημάτων τους και με μία επιλεγμένα απλή περιγραφή ως ελάχιστη πληροφόρηση.
Μου ήταν τελείως αδιανόητο για την ιστορία και την παράδοση του τόπου μας, να μην υπάρχει κάτι που να αναδεικνύει στο συνεχώς τότε αναπτυσσόμενο διαδίκτυο, ότι ο ξυλοναυπηγικός μοντελισμός όχι μόνο υπάρχει στην Ελλάδα αλλά στέκεται άξια στο διεθνή χώρο και μπροστά σε χώρες με σημαντική «προϋπηρεσία» στο είδος. Έπρεπε τουλάχιστον αρχικά να ξεκινήσει μία προσπάθεια ώστε πρωτίστως να αφυπνίσει το σχετικό ενδιαφέρον εδώ, στο εσωτερικό.
Τώρα μετά από τόσα χρόνια ο naftotopos είναι σε θέση και το κάνει, να συνεργάζεται με άλλα forums (Τουρκικά) για την αναζήτηση πληροφοριών χαμένων μας σκαριών, αλλά και να υποστηρίζει μεταφραστικά και σε επίπεδο παρουσίασης δουλειές Ελλήνων μοντελιστών σε ξένα δυτικά forums, με μόνο σκοπό την προβολή του ελληνικού ναυτομοντελισμού.
- Υπήρξαν μεγάλες δυσκολίες;
Προσωπικά, γνώριζα ότι θα ήταν ένα δύσκολο και ενδεχομένως μοναχικό (τουλάχιστον στην αρχή) εγχείρημα. Υπήρξαν προκλήσεις αλλά και αρκετές δυσκολίες και εμπόδια. Έπρεπε να διατηρηθεί ένα ύφος και ένα επίπεδο όπου θα κέρδιζε γρήγορα την εμπιστοσύνη του κόσμου, διότι όσο παρέμενε μοναχική η προσπάθεια, τόσο θα κινδύνευε στο να μην εξελιγχθεί όπως έπρεπε. Σε ένα αρκετά κλειστό χώρο όπως ήταν τότε, κάποιας μικρής κλίμακας ευτυχώς, μυστικοπαθείς ή ακόμη και υπεροπτικές συμπεριφορές ήσαν ανεμενόμενες, αλλά και η καχυποψία διαφόρων όπου μας έβλεπαν στην καλύτερη περίπτωση ανταγωνιστικά. Βλέπεις, στη σύγχρονη κοινωνία μας είναι δύσκολο να δεχθούμε οτι μπορεί και να υπάρχουν πρωτοβουλίες που να μην αποσκοπούν στο κέρδος. Να επισημάνω επίσης, ότι ακόμη και πριν από μία δεκαετία ή όποια πληροφορία "κρυβόταν" σαν επτασφράγιστο μυστικό.
Ευτυχώς όμως υπήρξαν και οι εξαιρέσεις όπου χάρις σε αυτές βρισκόμαστε σήμερα εδώ που είμαστε. Εκτιμώ πλέον τώρα ότι τα πράγμτα είναι πολύ καλύτερα και αυτό επιβεβαιώνεται από την αποδοχή του απλού κόσμου, του κόσμου του ναυτομοντελισμού, αλλά και από την αποδοχή και ανγνώρισή μας από εξειδικευμένα άτομα και φορείς που κινούνται υπό διάφορες ιδιότητες, στο χώρο του πολιτισμού και της ναυτικής μας παράδοσης.
- Ποιος ο σκοπός του ναυτότοπου? Φαίνεται πως δεν είναι απλά η παρουσίαση των εκθεμάτων κάποιων ναυτομοντελιστών, αλλα κάτι πολύ παραπάνω με ταξινομιμένα και οργανωμένα όλα τα στοιχεία που αφορούν τη ναυπηγική ελληνική παράδοση.
Ο naftotopos ποτέ δεν είχε ως στόχο μόνο τη διατήρηση ενός απλού εκθετηρίου ξύλινων καραβιών υπό κλίμακα. Η διαχειριστική ομάδα του naftotopos, στην οποία σήμερα πλέον συμμετέχει ακόμη περισσότερο ενεργά και ο Θανάσης Γιαννίκος από το Βόλο, ένας εξαιρετικός χρόνια τώρα συνεργάτης αλλά και πολύ καλός φίλος, φροντίζει για κάτι περισσότερο από αυτό.
Πρώτον, να μπορεί να διευρυνθεί και να αναπτυχθεί περεταίρω το χόμπι αυτού του είδους του μοντελισμού στην Ελλάδα (το ξεκίνημα από το μηδέν δηλαδή), έχοντας τουλάχιστον ως αρχή το κατασκευαστικό σχέδιο ενός σκάφους. Να σημειώσω εδώ ότι ακόμη και πριν από λίγα χρόνια, η κατασκευή ενός μοντέλου τρεχαντηριού, ήταν πράγμα αδιανόητο. Σήμερα, μικρός αλλά αυξανόμενος αριθμός, παλαιών και νέων συναδέλφων μοντελιστών το αποτολμούν. Και αυτό είναι κάτι.
Δεύτερον, να ωθήσουμε τον κόσμο να χτίζει τα μοντέλα του όχι αυθαίρετα, αλλά βάσει πάντα τεκμηριωμένων στοιχείων, βάζοντας βέβαια και τη ρεαλιστική και λειτουργική διάσταση στη σκέψη του, αλλά και άλλους ποιοτικούς και πρακτικούς παράγοντες όπως τήρηση κλίμακας, αληθοφάνεια κατασκευής, αισθητική κ.λ.π..
Τρίτον να παρέχουμε τις πληροφορίες εκείνες όπου ο συνάδελφος μοντελιστής να μπορεί να ενημερωθεί σχετικά πριν ξεκινήσει την κατασκευή του, ενώ στη συνέχεια να προχωρήσει με αυτοπεποίηση αλλά και με την σιγουριά ότι θα έχει υποστήριξη. Τέλος όταν την ολοκληρώσει να αφήσει σε αυτόν την ικανοποίηση της δικής του δημιουργίας, αλλά και σε εμάς ότι έχουμε προχωρήσει ένα βήμα παραπάνω προς το στόχο μας.
Αντιλαμβάνεσαι λοιπόν, ότι ο μόνος τρόπος για να υποστηριχθούν τα παραπάνω, είναι να υπάρχει ένα δομημένο και οργανωμένο αρχείο όπου να περιλαμβάνει πληροφορίες και στοιχεία που αφορούν στην ναυτική μας ιστορία και παράδοση, όπως διάφορες τεχνικές μελέτες & έρευνες, τεχνικές & πρακτικές ναυπήγησης, σχετική αρθρογραφία, πλούσιο φωτογραφικό υλικό κ.λ.π., αλλά και βέβαια με αρκετές παραπομπές στην υφιστάμενη ελληνική και ξένη βιβλιογραφία.
- Αναφέρθηκες στην κατασκευή μοντέλων «από το μηδέν». Στη μοντελιστική αγορά δεν υπάρχει κάποιο κιτ ελληνικού σκαριού;
Όχι, δυστυχώς δεν υπάρχει και από ό,τι φαίνεται αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα κάποιο αγοραστικό διεθνές ενδιαφέρον. Το γεγονός αυτό βέβαια έχει και επιπτώσεις. Να σκεφθείς μόνο ότι οι περισσότεροι μοντελιστές, στηριζόμενοι στο γεγονός ότι δεν υπάρχει κάτι έτοιμο ελληνικό (κιτ) για να ξεκινήσουν, περιορίζονται στην κατασκευή ξύλινων σκαριών από Ισπανία, Γαλλία, Αγγλία, Νορβηγία, Ολλανδία, από οπουδήποτε ακόμη και από την Κίνα. Φθάσαμε να μας ακούγεται περισσότερο οικείο το άκουσμα του «Cutty Sark», παρά το άκουσμα ενός Περάματος, ενός Καραβόσκαρου, ενός Τρεχαντηριού, μιας Γαίτας κλπ. Δεν ακούγεται πράγματι περίεργο;
Ακόμη ποιο περίεργο, θα σου φανεί και το τελευταίο γεγονός όπου πρόσφατα στην ελληνική μοντελιστική αγορά, άρχισε να πωλείται kit τρεχαντηριού από τούρκικη εταιρεία και μάλιστα τιτλοφορείται και ως «Αλιευτικό σκάφος της Μεσογείου». Καμία αναφορά στην ελληνικότητα του σκάφους. Ο naftotopos αντέδρασε άμεσα με αποστολή email στην εταιρεία παραγωγής, ζητώντας να ενημερωθεί για τον «ελλειπή τίτλο» χωρίς μέχρι σήμερα να πάρει κάποια απάντηση. Επίσης, ενημέρωσε και παρότρυνε μέσω διαφόρων φιλικών forum τους Έλληνες ναυτομοντελιστές, ώστε κι αν αγοράσουν το υπόψη kit, για το πώς μπορούν να το τροποιήσουν ώστε τελικά να προβάλεται η ελληνικότητα του.
- Πώς γίνεται η επικοινωνία με κάποιον που ενδιαφέρεται;
Όποιος ενδιαφέρεται σοβαρά να ξεκινήσει κάτι, είτε έρχεται σε επικοινωνία με το naftotopos μέσω e-mail, είτε μέσω του forum μας, το οποίο προτρέπουμε τους φίλους μας να το χρησιμοποιούν.
Αυτό γιατί εκεί, ο καθένας μας μέσα από προκαθορισμένες θεματικές ενότητες, μπορεί να ανοίξει ένα δικό του θέμα συζήτησης, να αναπτύξει τις προτάσεις του, τις ιδέες του, να παρουσιάσει τις κατασκευές του, τις τεχνικές του, αλλά και να δοθεί η δυνατότητα σε εμάς και σε άλλα μέλη να αναπτύξουν το θέμα πρωτίστως δημιουργικά.
- Ποιά η σχέση των δημιουργών του με την θάλασσα;
Εκτιμώ ότι τόσο εγώ προσωπικά όσο και οι συνάδελφοί μου συμμετέχοντες μοντελιστές, η σχέση μας με τη θάλασσα σίγουρα ποικίλει και σίγουρα από όσο γνωρίζω δεν είναι επαγγελματική. Ενδεχομένως όμως να ήταν και κάποτε. Όλοι λίγο πολύ "έχουμε βρέξει ή ακόμη βρέχουμε τα πόδια μας στο αλμυρό νερό", συνεπώς έχουμε τουλάχιστον μία βιωματική σχέση με τη θάλλασα, αλλά και ιστορική και καλλιτεχνική σχέση με την ξυλοναυπηγική ιστορία και παράδοση του τόπου μας.
Σήμερα πια όμως η θάλασσα, περισσότερο ως στοιχείο που συνδέεται με την παράδοσή μας γενικότερα και συνιστά ένα σημαντικό κομμάτι της ύπαρξής μας.
- Κατα κύριο λόγο στα μοντέλα υπο κλίμακα του ναυτότοπου, η έμφαση δινεται στα παραδοσιακά ελληνικά ξύλινα σκαριά. Για ποιο λογο;
Ένας λόγος είναι για την διατήρηση της μνήμης των χαμένων μας σκαριών, πλήν όμως επειδή είμαστε και μοντελιστές, έχει διαπιστωθεί οτι τα μοντέλα ελληνικών παραδοσιακών σκαριών είναι αυτά που απουσίαζαν, αλλά και συνεχίζουν να αριθμούνται λιγότερα στο χώρο της «μικρο-ξυλοναυπηγικής». Κατά δεύτερον, η ένταξη και ξύλινων σκαφών - πλοίων που δεν συνδέονται με τη ναυτική μας δραστηριότητα, έχει καλυφθεί σε πολύ καλό βαθμό από άλλες αντίστοιχες διαδικτυακές προσπάθειες στο εξωτερικό και σε forum γενικότερου μοντελισμού. Παράλληλα θα ήταν και εξαιρετικά δύσκολο για εμάς, να υποστηριχθεί ιστορικά και τεχνικά ένα τέτοιο άνοιγμα.
Απόδειξη για αυτό, είναι οτι ακόμη και στις μεγαλύτερες εκθέσεις μοντελισμού που διοργανώνονται στην Ελλάδα, η συμμετοχή με ξύλινα ελληνικά αρχαία, ιστορικά και παραδοσιακού τύπου σκαριών είναι ακόμη απελπιστικά μικρή, από μηδενική έως απειροελάχιστη. Αυτό είναι ένα γεγονός μη αποδεκτό για εμάς. Το αποδίδουμε σίγουρα στην πολύχρονη και «κατευθυνόμενη» παραγωγή συναρμολογούμενων κατασκευών από τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Σήμερα πλέον με τη σταδιακή και σταθερή αύξηση του ενδιαφέροντος των μοντελιστών για παραδοσιακά σκαριά, κάτι αισιόδοξο διαφαίνεται στον ορίζοντα, αλλά και πάλι όμως, εγώ προσωπικά συνεχίζω να στηρίζω την άποψη, οτι το μόνο αυθεντικό και γνήσιο, είναι το μη βιομηχανοποιημένο, αυτό δηλαδή που προκύπτει από τη δική μας προσωπική έρευνα και προσπάθεια.
- Τί χρειάζεται για να φτιαχτεί ένα ομοίωμα σκάφους?
Συνοπτικά και γρήγορα θα σου απαντούσα ότι αρχικά χρειάζονται κάποια χαρακτηριστικά στα οποία συγκαταλλέγονται στα μη μετρήσιμα μεγέθη και για τα οποία δύσκολα εκτιμάται η αξία τους, όπως η θεωρητική & η τεχνική κατάρτιση αλλά και η τεχνική ικανότητα.
Παράλληλα, στα μη μετρήσιμα μεγέθη μπορούμε κατά μία έννοια, να συμπεριλάβουμε και την υπομονή, την επιμονή, την ακρίβεια και το μεράκι. Το μόνο μετρήσιμο άυλο χαρακτηριστικό και σημαντικά υπολογίσιμο, ως ελάχιστο στις μέρες μας, είναι ο χρόνος κατασκευής.
Στη συνέχεια βέβαια, απαραίτητα είναι κάποια μικρής ή και μεγάλης έκτασης εργαλεία που αφορούν στην κοπή και στη διαμόρφωση του ξύλου και των λοιπών εξαρτημάτων ενός σκαριού, αλλά και βέβαια και οι πρώτες ύλες που είναι πρωτίστως η ξυλεία. Στο σημείο αυτό, είτε θα καταφύγουμε στην αγορά ειδικών εργαλείων - μηχανημάτων παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται σε μεγαλύτερα μεγέθη και σε ένα ταρσανά ή ξυλουργείο (βλ. σέγες, πριονοκορδέλλες κλπ), είτε θα απευθυνθούμε στη μοντελιστική αγορά για την προμήθεια ειδικής ξυλείας διαφόρων μεγεθών και σχήματος όπου να εξυπηρετούν την κατασκευή μας. Σε αυτό το σημείο η αγορά δεν ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες μας και εάν προχωρήσουμε προς την επαρχία είναι πολύ χειρότερα.
- Υπάρχει "ανταποδοτικό όφελος" στην υπομονή, το χρόνο κ το χρήμα κάποιου που ασχολείται με τα συγκεκριμένα σκάφη υπο κλίμακα;
Καταρχήν εάν εξαιρέσουμε τον πάγιο μας εξοπλισμό, δηλαδή τα μηχανήματα, τα εργαλεία μας κλπ όπου το κόστος προμήθειάς τους μετά από κάποιο καιρό, δεν θα πω αποσβένονται όπως στις εταιρείες, αλλά "ξεπερνιούνται", το κόστος των υλικών δεν είναι μεγάλο εάν σκεφθεί κανείς ότι η εφευρετικότητα των μοντελιστών είναι αφάνταστα μεγάλη και δημιουργική.
Κατασκευάζουμε πράγματα κυριολεκτικά από το τίποτε. Ενδεικτικά θα σας προτρέψω να δείτε κάποιες από τις πολύ εύστοχες μοντελιστικές τεχνικές που έχουμε συμπεριλαβει στις σελίδες του naftotopos. Σκεφτείτε ότι εάν δεν βαριέται ή βιάζεται κανείς, τα πάντα μπορεί να φτιάξει μόνος του. Από άγκυρες, δίχτυα, εργάτες, τρόμπες, βαρέλια και ό,τι άλλο χρειάζεται. Δίνουμε κάποια χρήματα ναί, και πάρα πολύ χρόνο όχι μόνο για την κατασκευή αλλά και για την έρευνα που αφορά στο σκαρί που κατασκευάζουμε. Τα πράγματα γίνονται πολύ δυσκολότερα όταν αναφερόμαστε ιδίως σε αρχαία και ιστορικά σκαριά.
Το ποιό είναι πράγματι το «ανταποδοτικό όφελος» από όλα αυτά... εάν αναφέρεσαι στο οικονομικό όφελος, για εμένα αλλά και για τους περισσότερους από όσους γνωρίζω, απολύτως κανένα. Το γεγονός όμως όπου εδώ και 7 χρόνια συνεχίζουμε να στηρίζουμε ανοιχτά και ασταμάτητα αυτή την προσπάθεια αφιλοκερδώς, ή ακόμη και χωρίς οικονομική βοήθεια από τρίτους, συνηγορεί στο γεγονός ότι το σημαντικότερο όφελος είναι μάλλον αυτό που απορρέει από την στάση του κόσμου.
Κλείνοντας θα ήθελα εκ μέρους όλων των συμμετεχόντων και της διαχειριστικής ομάδας του naftotopos, να σας ευχαριστήσω για το ενδιαφέρον και την πρόθεσή σας να καλύψετε την προσπάθειά μας, αλλά να επισημάνω και κάτι τελευταίο.
Δεν είμαστε χειροτέχνες ή λαϊκοι τεχνίτες όπως κάποιοι θα μπορούσαν χωρίς σκέψη να μας κατατάξουν. Θεωρούμε τον εαυτό μας περισσότερο ως μικροναυπηγούς και ευελπιστούμε οτι με το έργο μας γινόμαστε "εν μέρει" και φορείς ενημέρωσης αλλά και εκπαίδευσης ακόμη, όπως επίσης νοιώθουμε και την ευθύνη που μας αναλογεί σε αυτή μας τη δραστηριότητα.
Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή, αλλά και πρέπει να επωμίζεται την ανάλογη ευθύνη, ο καθένας από εμάς που λειτουργει ως "φορέας" αυτής της ιστορικής και πολιτιστικής ναυτικής κληρονομιάς. Χρειάζεται αρκετή προσοχή και υπευθυνότητα από όλους εμάς τους μοντελιστές, διότι θέλοντας και μη μπορούμε να δημιουργούμε δεδομένα που μπορούν να παρερμηνευτούν ή ακόμη και να παραπληροφορήσουν στο μέλλον. Δεν πρέπει να δημιουργούμε χωρίς τεκμηρίωση αλλά και χωρίς επίγνωση της ευθύνης, διότι έτσι λειτουργούμε ως απλοί "μεταφορείς" όπου αδιαφορούμε τόσο για αυτό που μεταφέρουμε όσο και για το ενδεχόμενο αυτό να αλλοιωθεί με το χρόνο, να παρερμηνευτεί, να ξεχασθεί, να χαθεί ή ακόμη και να "παραδοθεί" σε λάθος χέρια, με την έννοια οτι δεν μπορεί να αξιοποιηθεί ηθικά και ιστορικά.
Επιλέξτε εδώ και δείτε το άρθρο όπως αυτό δημοσιεύτηκε στον Εφοπλιστή.
 |
