Το Ναυτικό Μουοείο της Ελλάδος ιδρύθηκε το 1949, με πρωτοβουλία μιας ομάδας διακεκριμένων προσώπων του ναυτικού και πνευματικού κόσμου της εποχής . Στα εγκαίνια του πρώτου κτιρίου στην Οδό Μουτσοπούλου 18, το1955, εκτέθηκαν τα κειμήλια της Ελληνικής Ναυτικής Ιστορίας και Παράδοσης, τα οποία είχαν αρχίσει ήδη να συλλέγοντα στη Μσσαλία της Γαλλίας και στο Αλικάντε και Μάλαγα της Ισπανίας.
Παράλληλα, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς για ερευνητικούς σκοπούς . Συμμετείχε στο ερευνητικό πρόγραμμα του Βρετανικού Ινστιτούτου Trireme Trust για την κατασκευή του λειτουργικού αντιγράφου της Τριήρους «Ολυμπιάς» ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η συμμετοχή του στο Ευρωπαϊκό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Κοινωνίας της Πληροφορίας με τα τρία ερευνητικά προγράμματα «Πλοίων Ιδέες», «Ένδοξα Πλοία» και «Έλληνες Εξερευνητές και θαλασσοπόροι» καθώς και με ψηφιοποίηση των εκθεμάτων του και ηλεκτρονική παρουσίαση τους ( «Ναυτικού Μουσείου Ενθύμιον» και νέα ιστοσελίδα ).
Σημαντικό είναι και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσείου που απευθύνεται οε μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης . Εκπαιδευτικά προγράμματα εφαρμόζονται στο Μουσείο ήδη από το 1993, με την συμμετοχή του στο πρόγραμμα εκπαίδευσης και πολιτισμού «Μελίνα» του Υπουργείου Πολιτισμού . Το 2004 τα προγράμματα «τα ταξίδια του Τρίτωνα» διαδέχθηκαν τα παλαιότερα «δρόμους της θάλασ σας», με νέες δραστηριότητες που με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο βοηθούν τους μαθητές να γνωρίσουν την ναυτική μας ιστορία και παράδοση . Από το 1996 και κάθε δύο χρόνια πραγματοποιείται το Πανελλήνιο Συνέ δριο Ναυτικών Μουσείων, με σκοπό τη συνεργασία και τη διερεύνηση κοινών προβλημάτων . Το Ναυτικό Μουσείο προεδρεύει και αποτελεί μόνιμη έδρα της Συντονιστικής Επιτροπής του Συνεδρίου . Παράλληλα, το κεντρικό Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στηρίζει με κάθε μέσο που διαθέτει τα μικρότερα ναυτικά μουσεία της χώρας . Στο παρόν αφιέρωμα του περιοδικού του Μουσείου με θέμα «θάλασσα και Λαϊκός Πολιτισμός» που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, παρουσιάζονται όλα τα ναυτικά και θαλασσινά μουσεία της Ελλάδος και της Κύπρου, με σκοπό ο μελετητής αλλά και κάθε αναγνώστης να έχει μιο ολοκληρωμένη εικόνα όλων των αντίστοιχων φορέων του Ελληνισμού . Παράλληλα, υπάρχει η πρόθεση ο παρακάτω κατάλογος να αναρτηθεί και οτην νέα ιστοσελίδα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος που σύντομα θα ολοκληρωθεί.
Μια ξεχωριστή κατηγορία στην ιστορία του μοντελισμού των πλοίων αποτελούν τα λαϊκά ομοιώματα πλοίων. Οι μικρές αυτές κατασκευές κατασκευάζονταν από παλαίμαχους καπεταναίους και ναυτικούς, ψαράδες αλλά και καραμομαραγκούς, που εξέφραζαν με την τέχνη την νοσταλγία για τα καράβια στα οποία οι ίδιοι είχαν δουλέψει παλαιότερα.
Η αξία των λαϊκών μοντέλων οφείλεται κυρίως στην αυθεντικότητα τους, δίχως να λείπουν και αναπαραστάσεις υπερβολικές, οφειλόμενες στη δύναμη της νοσταλγίας της νιότης και του παρελθόντος. Ωστόσο, πολλά μοντέλα αυτού του είδους δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από άλλες κατασκευές επαγγελματιών.
Τα λαϊκά μοντέλα τα συναντούσαμε στα σπίτια των παλαιών ναυτικών και στους καφενέδες, ενώ τα Χριστούγεννα στολίζονταν για να υποδεχτούν τη γέννηση του μικρού Χριστού. Με την γέννηση του μαζικού τουρισμού στην Ελλάδα, την δεκαετία του '50, εμπορευματοποιείται η παραγωγή τους αφού προσφέρονται ως αναμνηστικό στους ξένους επισκέπτες μας.
Σήμερα, όσα από τα ομοιώματα αυτά έχουν διαοωθεί, έχουν βρει τη θέση τους στις βιτρίνες των μουσείων, αφού, αν και δεν αναπαριστούν πιστά τα ελληνικά παραδοσιακά σκαριά, εντούτοις αποτελούν την πιο αυθεντική έκφραοη αγάπης του Έλληνα για τη θάλασσα. Στην αίθουσα παραδοσιακών σκαριών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος παρουσιάζεται συλλογή λαϊκών μοντέλων.
Από την νεολιθική ήδη εποχή, τα κερα μικά είδη είχαν γίνει ο καμβάς πάνω στον οποίο αποτύπωναν οι λαοί της Μεσογείου τα πιστεύω, τους μύθους και την καθημερινή τους ζωή, με καλλιτεχνικό τρόπο. Από την άλλη, τα κεραμικά ήταν τα πρώτα αντικείμενα που έβαλαν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων του αρχαίου κόσμου την τέχνη και την διακόσμηση του οίκου. Τα πιο σημαντικά δείγματα σήμερα σώζονται Βέβαια από την αρχαία ελληνική κεραμική, αλλά και από την ρωμαϊκή κεραμική terra sigilata και την κεραμική Majolica στο Μαρόκο και την Ισπανία.
Στον ελλαδικό χώρο, η κεραμική συνεχίστηκε αδιάλειπτα κατά την Βυζαντινή εποχή αλλά και κατά την τουρκοκρατία, αφήνοντας υπέροχα κεραμικά που μαρτυρούν την τελειότητα του έλληνα τεχνίτη και διακοσμητή κεραμέα.
Στην ελληνική λαϊκή κεραμική συχνά συναντάμε θέματα θαλασσινά,ιστιοφόρα, ψάρια, χταπόδια αλλά και πιο σύνθετες θαλασσινές αναπαραστάσεις. Το πιάτο που εκτίθεται στην αίθουσα παραδοσιακών σκαριών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα λαϊκής κεραμικής αυτού του είδους.
Τα ακροστόλια ή ακρόπρωρα των πλοίων από τα αρχαία χρόνια συνδέονταν με μαγικές ιδιότητες, καλή τύχη και δεισιδαιμονίες. Οι κυκλαδίτικοι κύκνοι, τα μινωικά ψάρια και οι Βυζαντινοί δράκοι αποτελούν τους προγόνους των ξυλόγλυπτων έργων που κοσμούσαν την πλώρη των περήφανων ξύλινων ιστιοφόρων, με τη μορφή γυναίκας, γοργόνας, Τρίτωνα ή Ποσειδώνα, οε πραγματικό σχεδόν μέγεθος ανθρώπου ή και μεγαλύτερα. Κατά τον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821, οι μορφές αυτές μετατρέπονται σε σύμβολα της ελληνικής ναυτικής ιστορίας και παράδοσης ενώ άλλοτε παίρνουν μορφές που δηλώνουν την ονομασία ή και την ιδιοκτησία του πλοίου. Τέτοιου τύπου αποτελεί το ακρόπρωρο του Ναυτικού Μουοείου της Ελλάδος, ξύλινο μπούστο του Ναθαναήλ Δομενεγίνη, που φέρει την επιγραφή «0 ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΕΝΔΟΙΩΣ ΠΕΣΩΝ ΕΝ ΗΠΕΙΡΩ ΝΑΘΑΝΑΗΛ 0 ΔΟΜΕΝΕΓΙΝΗΣ».
Επίσης, στο Μουσείο εκτίθεται για παιδαγωγικούς σκοπούς σύγχρονη απομίμηση παραδοσιακού ακρόπρωρου, κατασκευή και δωρεά του μέλους του Μουσείου κ. Θέμη Λεμπεσόπουλου. Τέλος, πολύ όμορφη παρουσίαση ακρόπρωρου αποτελεί αυτό του ομοιώματος του ατμομυοδρόμωνα «Ευρώτα». Το ακρόπρωρο, αν και κατασκευασμένο σε κλίμακα και πολύ μικρές διαστάσεις, παρουσιάζει ένα Τρίτωνα με πολύ ωραίες λεπτομέρειες.
H γυναίκα στον αργαλειό είναι μια εικόνα πολύ οικεία για το λαό μας. Από τα Ομηρικά Έπη μέχρι τα δημοτικά τραγούδια συναντάμε την υφάντρα ή την κεντρίστρα. Η ρόκα, το αδράχτι, οι Βελόνες, ο αργαλειός αποτελούν σημαντικό εξάρτημα κάθε λαϊκού σπιτιού και συνδέονται με μύθους και δοξασίες σχετικά με την μοίρα της κατόχου τους ή του σπιτιού.
Στα κεντήματα και τα υφαντά υμνούνται οι τοπικές παραδόσεις αλλά και η ιστορία του τόπου μας. Και Βέβαια, τα μοτίβα τους δεν ήταν δυνατό να μη δώσουν και μορφή στη ιδιαίτερη σχέση του Έλληνα με τη θάλασσα και την αγάπη που τρέφει γι αυτή. Ιστιοφόρα, άγκυρες, μυθικά τέρατα και γοργόνες, ψάρια, λιμάνια και ναυτικές περιπέτειες ζωντανεύουν με το ύφασμα και τις κλωστές. ΣΤΟ Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος σώζονται από τις αρχές του 20ου αιώνα αλλά και μεταγενέστερα κεντήματα. Παρουσιάζουν μοτίβα ευχές για καλοτάξιδα καράβια.
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:
Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, Ακτή Θεμιστοκλέους, Πλατεία Φρεατίδος, Μαρίνα Ζέας 18537 Πειραιάς
Τηλ.: 210 4516822 / 2104516264, Fax: 210 4512277· E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., Website: http://www.hmmuseum.gr
