Το Ελληνικό Ινστιτούτο Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης (ΕΙΠΝΠ) ιδρύθηκε το 1981 από το Χάρη Τζάλα και μια ομάδα φίλων και συνεργατών που είχαν ως αγάπη το αρχαίο και το παραδοσιακό ελληνικό πλοίο. Τα ιδρυτικά μέλη ήταν ιστορικοί, αρχαιολόγοι, αξιωματικοί του Πολεμικού και του Εμπορικού Ναυτικού, ναυπηγοί, ναυτικοί εμπειρογνώμονες και ιστιοπλόοι, τους οποίους ένωνε το μεράκι της διατήρησης της ναυτικής μας παράδοσης.
Από τα πρώτα ήδη βήματα το Ινστιτούτο στόχευσε σε μια σημαντική προσπάθεια πειραματικής αρχαιολογίας με την κατασκευή ενός πιστού, υπό κλίμακα, αντιγράφου (σε φυσικό μέγεθος) του αρχαίου πλοίου της Κηρύνειας. Για την αρχαία ναυπηγική της Μεσογείου το τόλμημα αυτό ήταν πρωτοποριακό μιας και μέχρι τότε -αλλά και έως σήμερα- δεν έχει αποτολμηθεί τέτοια κατασκευή. Οι πρωτοπόροι στη ναυτική πειραματική αρχαιολογία είναι οι Σκανδιναβοί, αλλά η μέθοδος ναυπήγησης των πλοίων των Βίκινγκς είναι πολύ διαφορετική από τα αρχαία πλοία της Μεσογείου.
Χρειάστηκαν τρία χρόνια κοπιαστικής επιστημονικής δουλειάς για να κατασκευαστεί το 15μετρο «Κηρύνεια II» με την αρχαία μέθοδο, όπου συναρμολογούνταν πρώτα τα μαδέρια του πετσώ-ματος και ακολουθούσε η τοποθέτηση των νομέων. Μετά την καθέλκυση του το καλοκαίρι του 1985 το αντίγραφο αυτού του πλοίου των κλασικών χρόνων ταξίδεψε με το τετράγωνο του πανί μέχρι την Κύπρο και επέστρεψε στον Πειραιά μετά από μια σειρά πειραματικών πλόων περίπου 2000 ναυτικών μιλίων. Η εμπειρία που αποκτήθηκε από την κατασκευή αυτού του ομοιώματος στο ναυπηγείο Ψαρού στο Πέραμα, στάθηκε αφετηρία για τη ναυπήγηση της «Αθηναϊκής Τριήρους» με Βάση τα σχέδια και τις μακρόχρονες μελέτες ενός μεγάλου άγγλου ερευνητή, του καθηγητή John Morrison. Κάτω από την επίβλεψη άγγλων ειδικών το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό έκτισε αυτό το 37μετρο κωπήλατο αρχαίο πλοίο με τη συμμετοχή και μελών του ΕΙΠΝΠ.
Το 1989 το ΕΙΠΝΠ πρωτοστάτησε πάλι στο χώρο της πειραματικής αρχαιολογίας με την κατασκευή της «Παπυρέλας». Το πρόγραμμα αυτό διεύθυνε ο Χάρης Τζάλας και είχε ως σκοπό την κατασκευή ενός 6μετρου κωπήλατου παπυρένιου πλοιαρίου για να ερευνηθούν οι δυνατότητες μεταφοράς του οψιανού της Μήλου στα Μεσολιθικά χρόνια (9000 π.Χ.).
Αυτά τα τρία προγράμματα πειραματικής αρχαιολογίας έφεραντην Ελλάδα πρωτοπόρο σ' αυτόν το χώρο και αποτέλεσαν αντικείμενο επιστημονικών συζητήσεων και ανακοινώσεων σε διεθνή εξειδικευμένα συνέδρια.
Από το 1985 το ΕΙΠΝΠ οργανώνει τα διεθνή Συμπόσια Αρχαίας Ναυπηγικής. Μέχρι σήμερα πραγματοποιήθηκαν 9 συναντήσεις, οι 8 στην Ελλάδα και η τελευταία στην Κύπρο. Το επόμενο Συμπόσιο θα πραγματοποιηθεί στην Ύδρα από την 27η Αυγούστου έως τη 2α Σεπτεμβρίου 2008. Τα Συμπόσια αυτά θεωρούνται ως οι σημαντικότερες συναντήσεις στον κόσμο στον τομέα της αρχαίας ναυπηγικής και της εναλίας αρχαιολογίας.
Πέρα από τη δημοσίευση πολλών επιστημονικών άρθρων από μέλη του Ινστιτούτου το ΕΙΠΝΠ εξέδωσε το λεύκωμα Le Musee Imaginaire de la Marine Antique του Lucien Basch, που θεωρείται το σπουδαιότερο corpus για την εικονογράφηση του αρχαίου μεσογειακού πλοίου. Εκδίδει επίοης στη σειρά TR0-PIS, τα πρακτικά των Συμποσίων Αρχαίας Ναυπηγικής. Το ΕΙΠΝΠ οργάνωσε ή συνοργάνωσε με άλλους φορείς μεγάλες εκθέσεις ναυτικού περιεχομένου στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετείχε στην ίδρυση του Ναυτικού Μουσείου «θάλασσα» στην Αγ. Νάπα Κύπρου, όπου εκτίθεται το «Κηρύνεια II» και η «Παπυρέλα» μαζί με σπουδαία αρχαιολογικά ναυτικά εκθέματα.
Τέλος, κατά τα 10 τελευταία χρόνια το ΕΙΠΝΠ συμμετέχει στις ενά-λιες αρχαιολογικές έρευνες που πραγματοποιούνται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου με τη συνεργασία του Ελληνικού Ινστιτούτου Μελετών Αρχαίας και Μεσαιωνικής Αλεξάνδρειας. Στη φωτογραφία: Ανέλκυση μεγάλου αρχιτεκτονικού μέλους με χαραγμένη παράσταση από τη θέοη των Βυθισμένων Πτολεμαϊκών Ανακτόρων της Αλεξάνδρειας.
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:
Ελληνικό Ινστιτούτο Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, Σκρα 94, 176 63 Καλλιθέα, Τηλ.: 210 8957234
