«Αγ. Δημήτριος» Θεσσαλονίκη 1930

Το μοντέλο αναπαριστά ένα σκάφος του Βοσπόρου με ιστιοφορία Πέννας με σταύρωση, βασισμένο στις πληροφορίες των βιβλίων «Ελ. Παραδοσιακή Ναυπηγική» του Κ. Δαμιανίδη, και «Last days of masts and sails 1925» του Sir Alan Moore καθώς και στο φωτογραφικά αρχείο του naftotopos.gr.

Το πραγματικό σκάφος, με την έννοια του ιδίου τύπου γάστρας, εμφανίζεται μέχρι και το έτος 1936, σε πολλές φωτογραφίες στο λιμάνι της Θεσ/κης των νησιών του Αν. Αιγαίου, την Χαλκίδα και νοτιότερα μέχρι και την Κρήτη.

• Φωτογραφικό αρχείο: naftotopos.gr

Χαρακτηριστικά

Η τεχνοτροπία του είναι Τουρκική γι’ αυτό και η ονομασία του ως «Tchertima” κατά την περιγραφή του από τον Moore (σελ.39) αλλά και η μεταγενέστερη ως «cektirme-cektirmesi». Η παρουσία του σκάφους με Ελληνική σημαία μέχρι και προπολεμικά, μας οδηγεί να θεωρήσουμε ότι ενδεχομένως πρόκειται για «Ελληνοποιημένο» σκάφος, μετά την απελευθέρωση των Νήσων του Βορείου Αιγαίου («Aegean caiques 1915-1980» H.M Denbam).

Η χαρακτηριστική μορφή της γάστρας του το ξεχωρίζει ανάμεσα σε παρόμοια σκάφη, με κυριότερο χαρακτηριστικό την μεγάλη της σιμότητα. Το πλωριό της ποδόστημα είναι ελαφρά καμπύλο ενώ το πρυμνιό της, σχεδόν κατακόρυφο. Αξιοπρόσεκτο επίσης είναι και το μεγάλο ύψος της κουπαστής, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως «δεύτερο» παραπέτο, στην θέση που άλλα σκάφη θα έφεραν μουσαμά. Αν και κατά την βιβλιογραφία αυτό το «δεύτερο» παραπέτο χαρακτηρίζεται ως «ένθετο», οι μακριές ξαρτόριζες του σκάφους στα πλευρά του, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μόνιμη κατασκευή.

Εκτιμάται ότι η ιδιαίτερη αυτή κουπαστή έδινε στο σκάφος την δυνατότητα υπερφόρτωσης, στοιχείο που εμφανίζεται συχνά σε φωτογραφίες του σκάφους, με την ίσαλο φόρτωσης να φτάνει στο ύψος της κουπαστής.. Σε σχετική φωτο, το σκάφος εμφανίζεται τόσο βαρυφορτωμένο ώστε η θάλασσας φαίνεται να έχει ξεπεράσει το ύψος της κουπαστής, οδηγώντας μας στην εκτίμηση, ότι τα μπούνια του (κάτω από την επιφάνεια. της θάλασσας) θα πρέπει να έχουν καλυφθεί με πείρους.
Η δυνατότητα αυτή έχει αποδοθεί στο μοντέλο με την αποτύπωση δύο ισάλων.

Αν θα επιχειρούσαμε κάποιον συσχετισμό αυτής της πρακτικής με άλλο σκάφος, τότε αυτό μπορεί να γίνει με το σκάφος «Σάϊκα» (“Scaique”), το οποίο από περιγραφές φέρεται να διέθετε «ένθετο» (ημιμόνιμο) παραπέτο σε προεκτάσεις των σκαρμών του.

Σε ότι αφορά την ιστιοφορία του, αυτή αποτελεί την αρχική εκδοχή της ιστιοφορίας «Πέννας» (“pennah” όπως καταγράφεται ως απάντηση σε ερώτηση του Moore) με την ανάρτηση του κυρίως ιστίου σε κεκλιμένη προς την πρύμνη αντένα κι όχι στο κατάρτι όπως η νεότερη εκδοχή.

Ενδείξεις ότι δεν μπορεί από κάποιους να θεωρείται ως ιστιοφορία λατίνι είναι τα παρακάτω:

• Η αντένα αυτή είναι προσδεδεμένη χαμηλά στο κατάρτι, η δε κλίση της διατηρείται από δύο σταθερά σύρματα, σε αντίθεση με την αντένα του λατινιού όπου είναι αναρτημένη ψηλά και προβάλλεται κατά το 1/3 εμπρός από το άλμπουρο.
• Η μαΐστρα έφερε μία-δύο σειρές μούδες παράλληλα με το κατάστρωμα και το μουδάρισμα γινόταν στην ποδιά του ιστίου σε αντίθεση με τα λατίνια όπου το μουδάρισμα γινόταν πάνω στην αντένα του ιστίου και από μούδες παράλληλες σε αυτήν.

Προσωπική εκτίμηση είναι ότι αυτή η εκδοχή της ιστιοφορίας «πέννας» αποτελεί την ενδιάμεση κατάσταση-την μετάβαση από την ιστιοφορία «Λατίνι» στην ιστιοφορία νεότερης «πέννας».

Ενδεχομένως αυτή η ιστιοφορία προέκυψε από την ανάγκη να αυξηθεί η ιστιοφορία χωρίς να αυξηθεί το ύψος του κέντρου ιστιοφορίας, όπως θα γινόταν με ένα μεγαλύτερο και αναρτημένο ψηλά λατίνι. Επιπλέον η ανάρτηση του κυρίως ιστίου σε κεκλιμένη αντένα, άφησε χώρο και για μία ή περισσότερες σταυρώσεις στο κατάρτι.

Στην Ελλάδα τα σκάφη αυτά ήσαν γνωστά ως «Μαυροθαλασσίτικα» και εμφανίζονται σε φωτογραφίες με ιστιοφορία «Πέννας» χωρίς σταύρωση, νεότερης «Πέννας» αλλά και «Σακκολέβας».

Φωτογραφίες από το μοντέλο

Φωτογραφίες από την κατασκευή του μοντέλου

Τεκμηρίωση μοντέλου βασισμένη σε παλαιές φωτογραφίες